1. FSH là chất gì?

FSH hay còn gọi là hormone kích thích hình thành nang trứng và được bài tiết từ thùy trước của tuyến yên. Ở giai đoạn tạo nang buồng trứng trong chu kỳ kinh nguyệt, hormone Estradiol được sản xuất nhờ sự hoạt động của FSH ở các nang Graaf, từ đó hai loại hormone này luôn được hoạt động cùng nhau để hồ trợ cho sự phát triển của các nang buồng trứng.

Hiện tượng tăng đột ngột nồng độ FSH và hormone LH (hormone tạo hoàng thể) ở giữa chu kỳ kinh nguyệt là triệu chứng của hiện tượng rụng trứng.

Ở giai đoạn tạo hoàng thể, progesterol được sản xuất do có sự tác động của hormone FSH, kết hợp với Estradiol tạo điều kiện thuận lợi cho sự đáp ứng của buồng trứng với hormone LH.

Đối với nam giới, hormone FSH có vai trò giúp kích thích tinh hoàn sản sinh ra tinh trùng trưởng thành đồng thời thúc đẩy quá trình sản xuất protein gắn với Androgen.

2. Xét nghiệm FSH là gì?

Theo Tiến sĩ - Bác sĩ Nguyễn Danh Hòa cho biết, FSH là loại hormone được sử dụng nhằm đánh giá chức năng của trục dưới đồi, hay còn là tuyến sinh dục ở cả nam và nữ. Xét nghiệm này được chỉ định trong chẩn đoán tình trạng suy giảm chức năng của tuyến sinh dục, tình trạng vô sinh ở nữ và các rối loạn kinh nguyệt, dậy thì sớm hoặc giai đoạn mãn kinh.

Đây là xét nghiệm được ưu tiên lựa chọn khi thực hiện các thăm dò về tình trạng không dậy thì, bệnh buồng trứng đa nang hay người bị vô kinh tiên phát. 

Ngoài ra, xét nghiệm này cũng rất hữu ích đối với những người hiếm muộn: 

• Đối với nữ giới, xét nghiệm định lượng FSH luôn được các bác sĩ chỉ định song song với định lượng LH và Estradiol.
• Đối với nam giới, xét nghiệm này được thực hiện cùng lúc với xét nghiệm tinh dịch đồ.

3. Vai trò và chức năng của nồng độ FSH ở cả nam và nữ giới

FSH là loại hormone hướng sinh dục có vai trò quan trọng đối với cơ thể cả nam giới và nữ giới, nhất là trong vấn đề sinh sản. Nồng độ FSH tăng giảm bất thường gây ảnh hưởng đến chức năng của cơ quan sinh dục, thậm chí gây vô sinh và hiếm muộn ở nhiều cặp vợ chồng.

3.1. Ở nữ giới

Khi xuất hiện kích thích, vùng dưới đồi sẽ sản xuất ra hormone GnRH, loại hormone này sẽ kích thích vùng tuyến yên tiết ra FSH và LH. Hormone này giúp kích thích sự phát triển của noãn bào và đồng thời tăng tiết Estrogen phối hợp với LH (làm trứng chín rồi rụng, hình thành thể vàng tiết ra progesterol và estrogen làm dày niêm mạc tử cung, quá trình này là một phần của chu kỳ kinh nguyệt. Đối với những người bệnh có nồng độ FSH quá thấp không thể kích thích trứng rụng, từ đó gây nên tình trạng vô sinh).

3.2. Ở nam giới

Tương tự như ở nữ giới, khi có sự tác động của kích thích, vùng dưới đồi cũng tiết hormone GnRH kích thích tuyến yên sản xuất ra FSH và LH. Sau đó, FSH bắt đầu kích thích sự phát dục của ống sinh tinh, thúc đẩy quá trình sản sinh tinh trùng và đồng thời kết hợp với LH, hormone kích thích tế bào tăng sản xuất testosterone sản sinh tinh trùng và thúc đẩy quá trình sản xuất các protein gắn với Androgen.

4. Nồng độ FSH sẽ thay đổi như thế nào?

Cũng theo Tiến sĩ Nguyễn Danh Hòa, trong cơ thể mỗi người, nồng độ FSH rất quan trọng nên việc định lượng hormone FSH có thể giúp các bác sĩ đánh giá chính xác chức năng của tuyến sinh dục ở cả nam giới và nữ giới. Nếu kết hợp chỉ định xét nghiệm định lượng FSH và LH có thể có giá trị chẩn đoán cho một số tình trạng bệnh lý như: 

• Một số rối loạn ở vùng dưới đồi, tuyến yên hay tuyến sinh dục.
• Đánh giá nguy cơ suy giảm chức năng của tuyến sinh dục, cảnh báo nguy cơ vô sinh, tình trạng rối loạn kinh nguyệt, khả năng dậy thì sớm hoặc thời kì mãn kinh.
• Phát hiện một số bệnh bẩm sinh có bất thường về nhiễm sắc thể hoặc hội chứng buồng trứng đa nang,...

Với xét nghiệm định lượng FSH, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện vào ngày thứ 2 hoặc thứ 3 của chu kỳ kinh nguyệt, do trong thời gian này nồng độ của Estrogen và Progesterone giảm xuống mức thấp nhất và khi đó, nồng độ FSH được coi là mức giá trị cơ bản để đánh giá với những trường hợp tăng giảm lượng hormone. Nồng độ FSH biến động bất thường tăng cao hoặc giảm thấp sẽ tùy thuộc vào bệnh lý khác nhau.

5. Nguyên nhân thay đổi nồng độ FSH

5.1. Tăng nồng độ FSH

• To đầu chi.   
• Chứng vô kinh nguyên phát.   
• Người không có một hoặc cả 2 bên tinh hoàn (anorchism).   
• Suy tuyến sinh dục (gonadal failure).    
• Cường năng tuyến yên.    
• Suy giảm chức năng sinh dục (hypogonadism).    
• Khối u vùng dưới đồi.    
• Sau phẫu thuật cắt tử cung.    
• Hội chứng Klinefelter.    
• Thời kỳ mãn kinh.    
• Đang trong ngày hành kinh.    
• Sau phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn (orehiectomy).    
• Suy giảm chức năng buồng trứng.    
• Khối u tuyến yên.    
• Dậy thì sớm.    
• Hội chứng buồng trứng đa nang.  
• Suy chức năng tinh hoàn.  
• Hội chứng Turner.

5.2. Giảm nồng độ FSH

• Tăng sản tuyến thượng thận.   
• Vô kinh thứ phát.   
• Tình trạng chán ăn do sa sút tinh thần.    
• Dậy thì muộn.    
• Giảm hormone hướng sinh dục. 
• Sau phẫu thuật cắt tuyến yên.    
• Rối loạn chức năng vùng dưới đồi    
• Ung thư tuyến thượng thận, buồng trứng, tinh hoàn    
• Trẻ trước tuổi dậy thì.     
• Vô tinh trùng ở nam giới.

6. Chỉ định xét nghiệm FSH

Định lượng FSH để đánh giá chức năng của trục dưới đồi - tuyến sinh dục ở cả nam và nữ, cùng với LH sử dụng để chẩn đoán:

• Những rối loạn của tuyến sinh dục, tuyến yên và vùng dưới đồi.
• Tình trạng suy giảm chức năng của tuyến sinh dục, vô sinh hoặc các rối loạn kinh nguyệt, dậy thì sớm và mãn kinh.
• Một số bệnh bẩm sinh với bất thường nhiễm sắc thể, đa nang buồng trứng (PCOS- Polycystic ovary syndrome).

Hormone kích thích nang trứng được tiến hành định lượng vào ngày thứ 2 hoặc thứ 3 của chu kỳ kinh (giai đoạn nang trứng). Tại thời điểm này, nồng độ E2 và progesterone đang ở điểm thấp nhất cua chu kỳ kinh, FSH tại thời gian này thường ở cấp độ cơ bản để phân biệt với các mức tăng ở gần thời điểm rụng trứng. 

7. Phương pháp phân tích FSH

Xét nghiệm FSH được thực hiện định lượng bằng phương pháp miễn dịch kiểu sanwich và sử dụng công nghệ hóa phát quang hoặc điện hóa phát quang.  FSH có trong mẫu thử đóng vai trò là kháng nguyên kẹp giữa hai kháng thể là kháng thể đơn dòng kháng  FSH từ chuột có gắn biotin và có đánh dấu bằng ruthenium (chất có khả năng phát quang). Cường độ phát quang có tỷ lệ thuận với nồng độ  FSH trong mẫu thử.

7.1. Chuẩn bị

• Người thực hiện: Bác sỹ hoặc kỹ thuật viên được đào tạo chuyên ngành Hóa sinh.
• Máy móc: Hệ thống máy miễn dịch E411,  E 170, E601,... đạt chuẩn.
• Thuốc thử: Sẵn sàng sử dụng và bảo quản ở nhiệt độ từ 2 - 80 độ C được 12 tuần sau khi mở nắp, 8 tuần khi để trên máy phân tích.
• Các loại dung dịch hệ thống khác.
• Vật tư tiêu hao: Ống lấy máu, kim tiêm, bông, cồn, găng tay …
• Người bệnh: Được giải thích trước khi thực hiện xét nghiệm, tốt nhất là nhịn ăn sáng và lấy máu vào buổi sáng.
• Phiếu xét nghiệm: có đầy đủ thông tin về người bệnh bao gồm tên, tuổi, khoa phòng, chẩn đoán, tình trạng mẫu, tên bác sĩ chỉ định, các loại thuốc đã sử dụng (nếu có) …

7.2. Lấy bệnh phẩm

• Lấy 2 ml máu tĩnh mạch vào ống nghiệm có chứa chất chống đông phù hợp.
• Sau khi lấy máu xong, nếu ống mẫu đạt yêu cầu, máu không vỡ hồng cầu và không đông rây sẽ được vận chuyển về phòng xét nghiệm để ly tâm tách lấy huyết thanh hay huyết tương.
• Bệnh phẩm được ở 2 - 8°C trong vòng 7 ngày và -20°C trong vòng 3 tháng.

Chú ý, bệnh phẩm chỉ nên rã đông 1 lần và bệnh phẩm phải được để trong nhiệt độ phòng trước khi đem đi phân tích. Để tránh trường hợp bị bay hơi bệnh phẩm, chất chuẩn và chất kiểm tra chất lượng thì mẫu xét nghiệm nên được phân tích trong vòng 2giờ.

7.3. Tiến hành kỹ thuật

Máy xét nghiệm phải được chuẩn bị sẵn sàng để thực hiện phân tích, phải được cài đặt chương trình đúng yêu cầu xét nghiệm và đã được đạt chuẩn với xét nghiệm. Ngoài ra, kết quả kiểm tra chất lượng đối với xét nghiệm phải nằm trong dải cho phép và không được vi phạm luật kiểm tra chất lượng.

• Kỹ thuật viên xét nghiệm thực hiện phân tích mẫu, nhập dữ liệu về thông tin bệnh nhân và chỉ định xét nghiệm của bệnh nhân đó vào máy phân tích hoặc phần mềm mạng (nếu có).
• Nạp mẫu bệnh phẩm vào máy phân tích.
• Đặt lệnh cho máy thực hiện phân tích mẫu bệnh phẩm.
• Đợi máy thực hiện thao tác phân tích mẫu và cho ra kết quả. 

Sau khi có kết quả, người thực hiện cần xem xét và đánh giá chính xác sau đó đưa ra báo cáo hoặc điền kết quả vào phiếu trả kết quả xét nghiệm rồi gửi tới người bệnh.

8. Nhận định kết quả xét nghiệm FSH

8.1 .Bình thường

Nam giới: 1. 5 – 12. 4 mIU/ml.

Nữ giới:

• Pha nang: 3. 5 - 12. 5 mIU/ml.
• Pha rụng trứng : 4. 7 - 21. 5 mIU/ml.
• Thể vàng: 1. 7 - 7. 7 mIU/ml.
• Tiền mãn kinh: 25. 8 - 134. 8 mIU/ml.

8.2. FSH trong máu tăng

• Dậy thì sớm (Nguyên nhân dưới đồi - tuyến yên).
• Có thai hoặc loạn sản sinh dục ở nữ.
• Phân huỷ mô do xạ trị hoặc virus.
• Ung thư rau thai, Hội chứng Klinefelter.
• Thiểu năng buồng trứng, tinh hoàn…

8.3. FSH máu giảm trong

• Hội chứng mãn kinh, tắt dục sớm hoặc dùng thuốc estrogen (17b estradiol) và nhân tạo (diethylstilbestrol).
• Thiểu năng vùng dưới đồi.
• Ung thư (Buồng trứng, tinh hoàn, thượng thận), đa nang buồng trứng, thiểu năng tuyến yên …

9. Xét nghiệm định lượng FSH ở đâu uy tín, nhanh và chính xác?

Việc kiểm tra định kỳ nồng độ FSH là vô cùng cần thiết đối với cả nam giới và nữ giới, nhất là trong chẩn đoán, điều trị vô sinh và hiếm muộn. Kết quả xét nghiệm định lượng FSH được đánh giá là một trong những gợi ý quan trọng, giúp bác sĩ tìm ra nguyên nhân gây tình trạng khó có thai và từ đó đưa ra phác đồ điều trị kịp thời và hiệu quả.

Với đội ngũ bác sĩ, kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm, trang thiết bị hiện đại, Alo Xét Nghiệm là địa chỉ được nhiều khách hàng tin cậy đến thực hiện xét nghiệm định lượng FSH và các xét nghiệm sinh hóa, miễn dịch khác như kiểm tra chức năng gan - thận, tầm soát ung thư, sàng lọc trước sinh,... Bên cạnh đó, cơ sở triển khai dịch vụ lấy mẫu tại nhà giúp khách hàng thêm thuận tiện, không cần mất thời gian đi lại, chờ đợi.

Để đặt lịch tư vấn và xét nghiệm, Qúy khách hàng có thể liên hệ gọi điện trực tiếp đến tổng đài 1900 989 993 để được các bác sĩ tư vấn và đội ngũ kỹ thuật viên của Alo Xét Nghiệm lấy mẫu trực tiếp tận nhà, luôn sẵn lòng chăm sóc sức khỏe cho bạn và gia đình!

Một số câu hỏi thường gặp liên quan đến định lượng FSH