1. Thế nào là bệnh bạch biến?
Bệnh bạch biến là một loại bệnh da liễu thường gặp mà trong đó các tế bào sắc tố da bị phá hủy từ đó làm thay đổi màu da. Bệnh biểu hiện bởi những dát, mảng giảm sắc tố so với vùng da xung quanh, không ngứa, không đóng vảy, giới hạn rõ. Đây là bệnh lành tính, không lây, và có ảnh hưởng nhiều về mặt thẩm mỹ.
Tại Việt nam chưa có thống kê chính thức về tỷ lệ mắc bệnh. Bệnh bạch biến có thể gặp mọi lứa tuổi và mọi giới. Lứa tuổi thường gặp nhất là từ 10-30, hơn 50% xảy ra trước 20 tuổi và có thể gặp bệnh bạch biến ở trẻ em. Bệnh phân bố nhiều ở các nước vùng nhiệt đới và ở những chủng người da màu. Bệnh có tính chất gia đình nhưng chưa có nghiên cứu nào khẳng định chắc chắn bệnh bạch biến có di truyền không.
Bệnh ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống và tâm lý của người bệnh, đặc biệt ở sự phức tạp của nguyên nhân cũng như những khó khăn trong điều trị.
Hiện chưa có số liệu nghiên cứu chính xác về tỷ lệ bạch biến tại Việt Nam. Tại Hoa Kỳ, tỷ lệ bệnh chiếm 1%. Bệnh có tính chất gia đình trong khoảng 30% các trường hợp. Hầu hết bệnh nhân đều khỏe mạnh, có kết hợp với các bệnh lý tự miễn khác như bệnh tuyến giáp, đái tháo đường, thiếu máu, thiểu sản tủy. Do đó, ngoài khía cạnh thẩm mỹ, cần quan tâm chú ý đến các bệnh lý đi kèm.
2. Nguyên nhân gây bệnh bạch biến
Nguyên nhân chủ yếu của bệnh bạch biến là do các tế bào sắc tố ở da bị sụt giảm về chất lượng lẫn số lượng. Đây là các tế bào đóng vai trò trong việc sản xuất melanin - các hạt quyết định màu sắc của da ở một người.
Khi mắc bệnh bạch biến thì số lượng của những tế bào sắc tố sẽ ít hơn, hoặc có khi số lượng của chúng không đổi nhưng hiệu quả làm việc giảm sút, hạt melanin vì thế cũng giảm theo. Hệ quả là một số vùng da bị nhạt màu hơn hẳn so với những vùng da còn lại.
Hiện nguyên nhân khiến các tế bào sắc tố da bị suy giảm số lượng và chất lượng vẫn chưa được tìm ra, tuy nhiên có một vài giả thiết như sau:
Do yếu tố di truyền: tỷ lệ những người bị bạch biến do di truyền từ người thân trong gia đình mắc căn bệnh này lên đến 20%.
Miễn dịch: có những trường hợp bị mắc những bệnh về tuyến thượng thận, tuyến giáp, tuyến sinh dục hoặc bệnh về gan tụy thì trong cơ thể sẽ xuất hiện một loại kháng thể có khả năng tiêu diệt những tế bào sắc tố da. Vì vậy, bệnh nhân bị bạch biến có thể mắc thêm những bệnh lý nêu trên.
Các nguyên nhân khác:
- Do tác dụng phụ của những loại thuốc ức chế miễn dịch như nivolumab, pembrolizumab,...
- Tiếp xúc với hóa chất độc hại như Thiol, Phenol,... gây tác động lên các tế bào sắc tố.
- Bệnh nhân bị mắc những bệnh nhiễm trùng hoặc nhiễm siêu vi.
Đây là bệnh ngoài da hoàn toàn không lây cho những người xung quanh, bao gồm cả những người tiếp xúc gần gũi với người bệnh.
3. Dấu hiệu nhận biết bệnh bạch biến
Bạch biến là một loại bệnh rất dễ nhận biết qua những dấu hiệu sau:
3.1. Xuất hiện các mảng hoặc dải da nhạt màu
- Bệnh nhân có những mảng da màu trắng, hồng nhạt, khác biệt hẳn so với phần da ở xung quanh.
- Lông và tóc ở trên các mảng da nhạt cũng bị bạc màu.
- Ở vùng da bị bạch biến, ngoại trừ màu sắc khác thường thì vẫn có cảm giác tương tự như vùng da bình thường: không đau, không có vẩy, không sưng ngứa,...
- Những vùng da nhạt màu thường nhạy cảm với tia UV. Do đó người bệnh khi ra ngoài trời cần che chắn kỹ kết hợp bôi kem chống nắng để tránh bị bỏng nắng.
3.2. Vị trí của vùng da bạch biến
Thường thì những vùng da lộ ra ngoài tiếp xúc nhiều với ánh sáng như mặt, tay, hoặc chân sẽ xuất hiện mảng da nhạt màu.
Bệnh nhân có thể là bị một số ít mảng, rải rác ở vài vị trí trên cơ thể, nhưng cũng có trường hợp bị lan rộng, nằm đối xứng theo các phân loại sau:
- Bạch biến thể phân đoạn: một mảng da nhạt màu xuất hiện tại 1, 2 hoặc nhiều đoạn không liên tục trên cơ thể.
- Bạch biến không phân đoạn: mảng da nhạt màu xuất hiện liên tiếp, lan rộng và đối xứng trên cơ thể.
- Bạch biến hỗn hợp: là thể kết hợp của 2 loại trên.
- Bạch biến không thể phân loại: là các điểm da bị bạch biến xuất hiện không đối xứng, không phân đoạn theo các thể trên.
Rất khó để dự đoán được tiến triển của bệnh. Đôi khi các mảng bạch biến sẽ tự khu trú mà không cần điều trị. Trong hầu hết các trường hợp, các mảng da mất sắc tố sẽ lan rộng ra. Bệnh tiến triển mạn tính, có những đợt nặng lên, tổn thương thường nặng lên vào mùa hè, giảm đi vào mùa đông.
Bệnh nhân càng trẻ, tiên lượng càng tốt với thời gian bị bệnh càng ngắn và có nhiều hy vọng khỏi bệnh hơn. Ngược lại, bệnh nhân, càng lớn tuổi, thời gian mắc bệnh càng kéo dài, kết quả đáp ứng điều trị càng kém đi.
4. Một số phương pháp điều trị bệnh bạch biến
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị dứt điểm hoàn toàn bệnh bạch biến nhưng bệnh nhân cũng có thể cải thiện tình trạng bệnh thông qua một số biện pháp dưới đây:
Dùng kem bôi:
Bệnh nhân có thể được bác sĩ chỉ định dùng một số loại kem chứa thành phần là corticosteroid giúp làm đều màu da. Tuy vậy bên cạnh tác dụng trả lại màu da bình thường, những thuốc này cũng gây nên một số các tác dụng không mong muốn như:
- Kích thích lông mọc nhiều.
- Da bị co lại.
- Kích ứng da.
Và nhiều tác dụng toàn thân khác nếu kem bôi không được sử dụng đúng cách hoặc lâu dài.
Do đó trước khi dùng thuốc, bệnh nhân cần tuân theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn hoặc chuyên da da liễu, không được tự ý mua thuốc về bôi, tránh dùng quá liều và gặp phải các tác dụng phụ khiến cho tình trạng da trở nên tồi tệ hơn.
Uống thuốc:
Các thuốc thuộc nhóm steroid hoặc các loại thuốc kháng sinh do bác sĩ kê đơn cũng có hiệu quả nhất định trong việc điều trị bệnh bạch biến.
Liệu pháp Psoralen và tia cực tím A (PUVA):
Trước khi chiếu tia UVA, bác sĩ sẽ cho bệnh nhân dùng thuốc chứa thành phần Psoralen hoặc bôi thuốc đặc trị lên vùng da bạch biến. Trong quá trình thực hiện, người bệnh không được phơi nắng và phải đeo kính râm. Những liệu pháp PUVA cũng tồn tại một số tác dụng phụ bao gồm:
- Cảm giác buồn nôn.
- Cháy nắng.
- Ngứa ngáy.
- Da trở nên sạm màu hơn.
Sử dụng tia UVB dải hẹp:
Giải pháp này ra đời nhằm thay thế cho liệu pháp PUVA và được ưu tiên lựa chọn vì hiệu quả cao hơn và giảm bớt các tác dụng phụ trong trị liệu. Đặc biệt, đây là phương pháp có thể được tiến hành tại nhà dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ.
Điều trị bằng tia laser Excimer:
Thường được áp dụng đối với những vùng da nhạt màu có diện tích nhỏ, duy trì 2 - 3 lần/tuần và điều trị trong vòng 4 tháng.
Phẫu thuật:
Trong trường hợp điều trị bằng liệu pháp ánh sáng và thuốc không đem lại hiệu quả, đồng thời trên da bệnh nhân không xuất hiện thêm các mảng da trắng thì có thể xem xét tới một số biện pháp phẫu thuật như sau:
- Ghép da.
- Cấy ghép melanocyte.
- Phương pháp Micropigmentation.
Phẫu thuật cấy ghép da còn khá mới mẻ trong điều trị bệnh bạch biến. Các phương pháp trên yêu cầu kỹ thuật cao và chi phí đắt đỏ nên chưa được áp dụng rộng rãi.
Như vậy, bệnh bạch biến có nguy hiểm không? Câu trả lời là không nguy hiểm tới sức khỏe của người bệnh. Bạch biến khá lành tính, có thể xuất hiện ở bất kỳ lứa tuổi, giới tính nào. Mặc dù không đe dọa đáng kể tới sức khỏe nhưng điều trị bạch biến đòi hỏi sự kiên trì và hợp tác giữa bệnh nhân và bác sĩ. Do đó để thu được kết quả tốt, người bệnh cần lạc quan, giữ vững tâm lý trong điều trị.
