Tiểu cầu và xét nghiệm độ tập trung tiểu cầu
Tiểu cầu là một trong ba loại tế bào máu của cơ thể (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu). Tiểu cầu chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong máu, được sinh ra từ tuỷ xương và có khả năng tạo ra cục máu đông tạm thời để bịt miệng vết thương khi cơ thể bị tổn thương. Các tiểu cầu cần phải hoạt hoá, phóng thích các chất và biến đổi hình dạng để tham gia vào quá trình đông – cầm máu nhằm bảo vệ cơ thể. Đời sống của tiểu cầu tương đối ngắn, chỉ từ 7 đến 10 ngày sau đó bị lách phá huỷ.
Khi có những biểu hiện bất thường về chức năng hay số lượng tiểu cầu, bệnh nhân sẽ được chỉ định làm xét nghiệm độ tập trung tiểu cầu. Xét nghiệm nhằm phát hiện những vấn đề của tiểu cầu và can thiệp kịp thời trước khi có những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ người bệnh
Thời điểm cần xét nghiệm đánh giá chức năng tiểu cầu
Tiểu cầu có chức năng chính là thực hiện quá trình đông – cầm máu. Do đó, bệnh nhân sẽ được chỉ định thực hiện xét nghiệm đánh giá chức năng của tiểu cầu khi có những biểu hiện của tình trạng xuất huyết không rõ nguyên nhân như:
- Xuất huyết dưới da và niêm mạc: biểu hiện là các nốt bầm tím trên da, niêm mạc.
- Xuất huyết tiêu hoá: đi ngoài, nôn ra máu
- Chảy máu mũi và chảy máu chân răng thường xuyên
- Kinh nguyệt kéo dài ở phụ nữ
- Xuất huyết não…
Chúng ta cần đến các cơ sở y tế để khám và làm xét nghiệm phân tích, đánh giá chức năng của tiểu cầu.
Mục đích xét nghiệm đánh giá chức năng tiểu cầu
Xét nghiệm nhằm đánh giá khả năng kết dính các tiểu cầu với nhau. Xét nghiệm này cho phép:
- Kiểm tra và đánh giá chức năng của tiểu cầu
- Xét nghiệm có giá trị đối với các bệnh nhân có hội chứng xuất huyết chưa tìm ra nguyên nhân khi kết hợp với xét nghiệm thời gian máu chảy.
Quy trình thực hiện xét nghiệm đo độ tập trung tiểu cầu
Xét nghiệm độ tập trung tiểu cầu được thực hiện bằng cách lấy máu mao mạch hoặc tĩnh mạch của người bệnh.
Máu sau khi lấy được nhỏ một giọt vừa phải lên lam kính và thực hiện kéo lam tiêu bản máu.Tiêu bản phải được để cố định trên bàn nhiệt 37 độ C và chờ khô hoàn toàn.
Sau đó, tiêu bản được nhuộm bằng phương pháp nhuộm Giemsa. Cuối cùng đọc và phân tích kết quả xét nghiệm khi tiêu bản đã khô.
Kết quả xét nghiệm độ tập trung tiểu cầu
Kết quả sẽ được đánh giá theo số lượng đám tiểu cầu quan sát được trên lam kính.Giá trị của xét nghiệm như sau:·
Độ tập trung tiểu cầu bình thường: 5 - 10 tiểu cầu/đám.·
Độ tập trung tiểu cầu giảm: <5 tiểu cầu/đám.·
Độ tập trung tiểu cầu tăng : >10 tiểu cầu/đám.
- Một số nguyên nhân gây tăng ngưng tập tiểu cầu là:
+ Hội chứng tăng sinh tủy (tăng tiểu cầu vô căn, tăng tiểu cầu có tính chất gia đình).
+ Các nguyên nhân tăng tiểu cầu phản ứng (chảy máu cấp, phản ứng dị ứng, nhiễm trùng, ung thư, sau phẫu thuật cắt lách, phẫu thuật lớn, một số thuốc có thể gây ra tăng tiểu cầu phản ứng,...).
- Một số nguyên nhân giảm ngưng tập tiểu cầu là:
+ Do các tình trạng dẫn đến giảmsố lượng tiểu cầunhư: xơ gan, ức chế hoặc suy tủy xương nhiễm virus ảnh hưởng đến tủy xương (viêm gan B, viêm gan C, quai bị,...), bệnh giảm tiểu cầu tiên phát, thứ phát, hoátrị liệu ung thư,uống rượu kéo dài.
+ Tình trạng tăng phá hủy hoặc loại bỏ: cường lách, đông máu nội mạch lan tỏa (DIC), có kháng thể kháng tiểu cầu,...
Xét nghiệm này thường được kết hợp với nhiều xét nghiệm huyết học và hóa sinh khác để hỗ trợ chẩn đoán một số tình trạng bệnh lý mắc phải.
