Giá trị CT là gì?

CT là viết tắt của ngưỡng chu kỳ (cycle threshold), là một giá trị xuất hiện trong các xét nghiệm RT-PCR, tiêu chuẩn vàng để phát hiện virus SARS-CoV-2. Trong xét nghiệm RT-PCR, RNA được chiết xuất từ mẫu bệnh phẩm lấy từ bệnh nhân, được chuyển đổi thành DNA sau đó được khuếch đại.

Khuếch đại ở đây là đề cập đến quá trình tạo ra nhiều bản sao của vật liệu di truyền - trong trường hợp này là DNA. Điều này cải thiện khả năng của xét nghiệm để phát hiện sự hiện diện của virus SARS-CoV-2. Quá trình khuếch đại diễn ra qua một loạt chu kỳ, một bản sao trở thành hai, hai bản sao trở thành bốn… và sau nhiều chu kỳ, một lượng virus SARS-CoV-2 sẽ được tạo ra có thể phát hiện được.

Giá trị CT của phản ứng RT-PCR là số chu kỳ phát hiện tín hiệu trong mẫu sẽ vượt tín hiệu nền và được thiết bị ghi nhận. Nói một cách đơn giản, giá trị CT đề cập đến số chu kỳ mà sau đó virus SARS-CoV-2 có thể được phát hiện. Nếu số chu kỳ cao hơn mới phát hiện được virus SARS-CoV-2, điều đó có nghĩa là virus SARS-CoV-2 không bị phát hiện khi số chu kỳ thấp hơn.

Ý nghĩa giá trị CT  trong xét nghiệm RT-PCR Covid 19

Giá trị CT càng thấp, nghĩa là tải lượng virus SARS-CoV-2 càng cao vì virus SARS-CoV-2 đã được phát hiện ngay sau ít chu kỳ hơn. Và ngược lại, giá trị CT càng cao, nghĩa là tải lượng virus SARS-CoV-2 càng thấp và đến một mức nào đó sẽ hoàn toàn không có khả năng lây nhiễm. Theo một số nghiên cứu tin cậy, giá trị CT > 33 hoàn toàn không có khả năng lây nhiễm.

Cụ thể, giá trị CT trên 30 thể hiện máy RT-PCR phải chạy nhiều hơn 30 chu kỳ mới phát hiện được. Ở ngưỡng này thì nồng độ virus thấp, thường dưới 10 mũ 3 copies nên nguy cơ lây nhiễm không đáng kể. Chính vì thế bệnh nhân vẫn có thể được xuất viện và tiếp tục theo dõi tại nhà. Theo một số nghiên cứu mới nhất thì Ct trên 33 thì khả năng lây lan của virus SARS-CoV-2 gần như là không có.

Tại Việt Nam, vừa qua Bộ Y tế đã có các hướng dẫn liên quan đến cách ly tại nhà của F0 dựa trên giá trị CT. Các trường hợp F0 sau 10 ngày được thu dung điều trị tại các cơ sở y tế sẽ được xét nghiệm 2 lần bằng phương pháp RT-PCR, nếu kết quả xét nghiệm âm tính sẽ được chuyển về cách ly tại nhà theo quy định. Ngoài ra, với những trường hợp dương tính nhưng có tải lượng virus thấp (giá trị CT> 30) cũng có thể theo dõi, điều trị tại nhà vì những trường hợp này khả năng lây nhiễm ra những người xung quanh là rất thấp.

Giá trị CT bao nhiêu thì âm tính?

Nhiều người tin rằng với giá trị CT cao (số lượng bản sao RNA của virus thấp), virus sẽ không có khả năng lây truyền. Một nghiên cứu gần đây theo dõi những bệnh nhân có triệu chứng nhưng không cần nhập viện cho thấy những người có tải lượng vi rút cao hơn (CT thấp hơn) nhiễm tỷ lệ cao hơn những người tiếp xúc trực tiếp với họ.

Tuy vậy vẫn chưa có nghiên cứu chính xác cần bao nhiêu vi rút thực sự để gây nhiễm trùng cho một người nào đó và có những yếu tố quan trọng khác có thể ảnh hưởng đến khả năng lây nhiễm.

Tuy nhiên, theo các hướng dẫn y tế được giới thiệu trên toàn cầu thì giá trị CT dưới số 35 có nghĩa là một người dương tính với COVID và giá trị CT từ 35 trở lên đủ điều kiện là báo cáo âm tính.

Những lưu ý khi diễn giải chỉ số CT trong xét nghiệm PCR

Việc diễn giải chỉ số CT cũng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, cụ thể như sau:

Chỉ số CT trong xét nghiệm PCR sẽ phụ thuộc vào giai đoạn nhiễm trùng

Thời kỳ ủ bệnh hoặc trước khi có triệu chứng, số lượng vi rút trong mẫu của một người ban đầu có thể quá thấp để có thể phát hiện được (âm tính). Một người có kết quả ban đầu âm tính có thể tiến hành xét nghiệm với giá trị CT cao tức là > 35 (tải lượng vi rút thấp), sau đó đến giá trị CT thấp hơn (tải lượng virus tăng lên đột ngột) trong vài ngày. Nhiều trường hợp được xét nghiệm sớm khiến mẫu ban đầu có giá trị CT rất cao ~ 35 (nồng độ RNA vi rút thấp) và ngày hôm sau CT xấp xỉ 14 (RNA virus cao).

Chỉ số CT trong xét nghiệm PCR không thể được so sánh giữa các xét nghiệm PCR khác nhau

Chưa có tiêu chuẩn nào để có thể so sánh một thử nghiệm này với một thử nghiệm khác, vì vậy phạm vi CT có thể khác nhau rất nhiều tùy theo loại thử nghiệm được sử dụng, có thể sử dụng các phương pháp phát hiện tín hiệu khác nhau. Trên thực tế, ngay cả khi kiểm tra các mẫu giống hệt nhau bằng các xét nghiệm PCR khác nhau, kết quả có thể chênh lệch tới 8 giá trị CT (ví dụ: từ 22 đến 30). Đã được thống kê bởi cơ quan y tế của Canada tại nhiều bang khác nhau.

Chỉ số CT trong xét nghiệm PCR bị ảnh hưởng bởi loại mẫu được lấy từ người

Gạc ngoáy mũi (loại gạc đi sâu vào mũi để ngoáy phần sau của cổ họng trên) là loại bệnh phẩm nhạy cảm nhất đối với con người. Gạc họng / mũi và nước súc miệng / nước bọt có thể không chứa nhiều vi rút (vì vậy chúng sẽ cho kết quả xét nghiệm dương tính với giá trị CT cao hơn). Ở những người mà COVID-19 đã nhiễm vào phổi của họ, những mẫu này từ mũi / họng có thể âm tính và cần lấy mẫu sâu hơn như đờm để phát hiện vi-rút. Ngoài ra, loại tăm bông được sử dụng để lấy mẫu cũng có thể ảnh hưởng đến giá trị CT.

Chỉ số CT ở xét nghiệm khác

Số lượng CT cũng có thể được thực hiện thông qua chụp cắt lớp vi tính ngực cho những bệnh nhân COVID có thể nhận được báo cáo RT-PCR / RAT âm tính (tức là không phát hiện đủ tải lượng vi rút trong các mẫu mũi và họng) nhưng tải lượng vi rút khá lớn vẫn có trong phổi và ngực. Tuy nhiên, cần nhớ rằng giá trị CT trong chụp cắt lớp ngực biểu thị một giá trị khác. Trong chụp cắt lớp ngực, giá trị CT càng cao thì mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng càng cao. Đây cũng được gọi là điểm CT và khác với giá trị CT được tìm thấy qua các xét nghiệm PCR.

Cần làm gì khi giá trị CT dưới 30?

Đối với người bệnh xuất viện thuộc trường hợp cách ly điều trị trên 10 ngày và có kết quả xét nghiệm bằng phương pháp real-time RT-PCR nhiều lần có CT < 30 thì cần:

+Thực hiện cách ly y tế tại nhà trong 7 ngày. Đo thân nhiệt 2 lần/ngày.+ Nếu thân nhiệt cao hơn 38°C ở hai lần đo liên tiếp hoặc có bất kỳ dấu hiệu lâm sàng bất thường nào thì cần báo cho y tế cơ sở để thăm khám và xử trí kịp thời.